ΔΙΑΧΗΡΗΣΗ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΑΙΓΑΣ- ΟΙΚΙΑΚΗ ΑΙΓΟΤΡΟΦΙΑ

Ενέργειες κατα του νεογέννητου εριφίου

Το νεογέννητο αρνί ή κατσίκι τις πρώτες ώρες της ζωής του είναι πολύ ευαίσθητο τόσο στις καιρικές συνθήκες όσο και στη καθυστέρηση λήψης πρωτογάλατος . Οι δύο παράγοντες που προαναφέρθηκαν είναι αυτοί που οδηγούν σε υποθερμία του νεογέννητου και κατά συνέπεια σε θάνατο . Όπως φαίνεται και στον επόμενο πίνακα το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτου των νεογνών ή και μεγαλύτερων αρνιών και κατσικιών οφείλεται στην υποθερμία .

Κυριότερα αίτια απωλειών αρνιών ή κατσικιών

Εμβρυακή θνησιμότητα (θάνατος πριν την γέννηση)	10 - 20%
Θάνατοι κατά τον τοκετό	10 - 20%
Υποθερμία εξαιτίας έκθεσης στο κρύο	15 - 25%
Υποθερμία εξαιτίας ασιτίας	20 - 30%
Ασθένειες	10 - 15%
Γενετικές ανωμαλίες	5%
Άλλα αίτια	5%

Οι απώλειες των αρνιών ή των κατσικιών προκαλούν μια σημαντική μείωση στο εισόδημα του κτηνοτρόφου . Ακόμα και τώρα σε περιόδους που η τιμή του σφαγίου δεν είναι υψηλή ή μάλλον συμφέρουσα . Ειδικά όταν η μονάδα διαθέτει τα παράγωγα ως ζώα αναπαραγωγής οι απώλειες εισοδήματος είναι πολύ μεγαλύτερες . Ένας καλός κτηνοτρόφος πρέπει να περιορίζει τις απώλειες αυτές στο μικρότερο δυνατό ποσοστό ( πίνακας 2).

Ποσοστό θνησιμότητας	Αξιολόγηση αιγοπροβατοτρόφου
0 %	ΑΔΥΝΑΤΟ.
1 %	Ξεπέρασε τον εαυτό του !!!!!
5 %	Πολύ καλός .
10 %	Καλός . Μπορεί να βελτιωθεί .
15 %	Μέτριος . Επόμενος στόχος το 10 %.
20 %	Κακός . Πρέπει να βελτιωθεί .
25 % και πάνω	Πολύ κακός . Στόχος : Αλλαγή επαγγέλματος .

Ποιοί είναι όμως οι λόγοι που καθιστούν το νεογέννητο τόσο ευαίσθητο ;;;;;

Τα περισσότερα προβλήματα στα νεογνά έχουν να κάνουν είτε με τη πρόσληψη πρωτογάλατος ( ή γάλακτος ) δηλαδή τη διατροφή του είτε με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος τους είτε με ασθένειες . Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η πηγή αυτών των προβλημάτων πρέπει να γίνει μια σύγκριση του νεογέννητου με το ενήλικο ζώο .

Διατροφή .

Όταν μιλούμε για τη διατροφή σε ένα νεογέννητο πρέπει κατά κύριο λόγο να δώσουμε έμφαση στην ενέργεια . Οι πρωτεΐνες καθώς και τα άλλα θρεπτικά στοιχεία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη αλλά τις πρώτες μέρες της ζωής του εκείνο στο οποίο δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα είναι η επιβίωση του . Η έλλειψη ενέργειας είναι το αίτιο υπεύθυνο για τους περισσότερους θανάτους αρνιών ή κατσικιών τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση .

Σε σύγκριση με ένα ενήλικο ζώο το νεογνό έχει να αντιμετωπίσει 3 προβλήματα :

• Το νεογέννητο έχει μικρά αποθέματα ενέργειας στο σώμα του σε μορφή λίπους ή υδατανθράκων ( σάκχαρα ) . Το συνολικό ύψος αποθεμάτων ενέργειας είναι περίπου ίσο με το 3% του σωματικού του βάρους . Σε αντίθεση με το ενήλικο ζώο που το αντίστοιχο ποσοστό είναι της τάξης του 10 - 15% .
• Για την πρόσληψη τροφής είναι απόλυτα εξαρτώμενο από τη μητέρα του .
• Χρειάζεται περισσότερη ενέργεια ( το αρνί ή το κατσίκι ) από ένα ενήλικο ζώο αναλογικά πάντα με το βάρος του . Αυτό χρειάζεται εξήγηση . Η κυριότερη χρήση της ενέργειας από ένα θηλαστικό μια κρύα μέρα είναι στο να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος του στα φυσιολογικά για αυτό επίπεδα - με λίγα λόγια για να κρατηθεί ζεστό . Ένα ζώο χάνει κυρίως θερμότητα από το σώμα του μέσω του δέρματος και για να διατηρηθεί σταθερή η θερμοκρασία του πρέπει να παραχθεί ίση ποσότητα ενέργειας με τη θερμότητα που χάνεται . Το νεογέννητο έχει σε σύγκριση πάντα με το ενήλικο και με το σωματικό του βάρος πολύ περισσότερο εκτεθειμένο στο κρύο δέρμα λόγω έλλειψης μαλλιού στο αρνί ή τριχώματος στο κατσίκι ( δεν γεννιούνται γυμνά , αλλά το μαλλί ή το τρίχωμα δεν είναι ανεπτυγμένα πλήρως ώστε να παρέχουν ικανοποιητική μόνωση ) και έτσι αναλογικά πάντα οι απώλειες θερμότητας είναι μεγαλύτερες .

Παράδειγμα : ένα αρνί 4 κιλών έχει σε αναλογία με ένα πρόβατο 60 κιλών 3 φορές περισσότερο εκτεθειμένο δέρμα . Αυτό σημαίνει           ( πάντα αναλογικά ) ότι θα χάσει 3 φορές περισσότερη θερμότητα και θα χρειαστεί να παράγει 3 φορές περισσότερη ενέργεια για να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος του . Επομένως για να πραγματοποιήσει κάτι τέτοιο οι ενεργειακές του ανάγκες είναι τρείς φορές μεγαλύτερες ( σε τροφή ) .

Συνοψίζοντας ένα νεογέννητο αρνί ή κατσίκι έχει περιορισμένα αποθέματα ενέργειας , είναι απολύτως εξαρτώμενο από τη μητέρα του για τη πρόσληψη τροφής και κατ' επέκταση ενέργειας και σε αναλογία με το σώμα του χρειάζεται πολύ περισσότερη ενέργεια από ένα ενήλικο. Δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη ότι η ασιτία είναι το κυριότερο αίτιο απωλειών στα νεογέννητα .

Ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος .

Έχει ήδη αναφερθεί ότι το νεογνό πρέπει να παράγει ενέργεια ίση με τη θερμότητα που χάνει για να μπορέσει να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος του . Αν χάσει για κάποιο λόγο μεγάλη ποσότητα θερμότητας ή δεν μπορεί να παράγει αρκετή , η θερμοκρασία του σώματος θα πέσει - υποθερμία - και θα πεθάνει .

Ξέρουμε ήδη ότι τα νεογνά έχουν αναλογικά πολύ περισσότερο εκτεθειμένο δέρμα και κατά συνέπεια ο ρυθμός απώλειας θερμότητας είναι πολύ μεγαλύτερος . Υπάρχουν δύο ακόμη λόγοι που εντείνουν την απώλεια θερμότητας στα νεογνά :

• Το μαλλί ή το τρίχωμα που έχουν δεν είναι καλά ανεπτυγμένο οπότε δεν παρέχει ικανοποιητική μόνωση .
• Όταν γεννιούνται είναι υγρά (βρεγμένα). Αυτό όχι μόνο μειώνει την ικανότητα μόνωσης του μαλλιού ή του τριχώματος που φέρουν αλλά οδηγεί και σε υψηλό ρυθμό απώλειας θερμότητας λόγω της εξάτμισης των υγρών από το σώμα   τους . Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με μας όταν βγαίνουμε από ένα ζεστό ντούζ και το λουτρό είναι κρύο γι αυτό και προσπαθούμε να σκουπιστούμε όσο το δυνατό πιο γρήγορα !!!

Η προβατίνα ή η γίδα έχει πολύ σημαντικό ρόλο στο να μειώσει το ρυθμό απώλειας θερμότητας από το νεογνό . Όσο πιο γρήγορα αρχίσει να περιποιείται και να γλύφει το μικρό για να το στεγνώσει τόσο περισσότερο μειώνεται ο ρυθμός απώλειας ενέργειας ( θερμότητας ) και ο κίνδυνος υποθερμίας .

Αυτοί οι 3 λόγοι λοιπόν :

• Μεγάλη επιφάνεια δέρματος σε έκθεση στο κρύο .
• Μαλλί ή τρίχωμα με μικρή θερμομονωτική ικανότητα και
• Το βρεγμένο σώμα του νεογνού κατά τη γέννηση

είναι οι παράγοντες που καθιστούν το νεογέννητο αρνί ή κατσίκι τόσο ευάλωτο στην υποθερμία εξαιτίας της έκθεσης στο κρύο τις πρώτες 5 ώρες της ζωής του . Αυτή είναι και υπεύθυνη για το 25% των θανάτων των αρνιών ή κατσικιών ειδικά στις κρύες περιοχές της χώρας μας .

Αξίζει να αναφερθεί ότι :

Ένα χορτάτο αρνί ή κατσίκι είναι μια τέλεια πηγή θερμότητας . Ένα αρνί ή κατσίκι βάρους 6 κιλών μπορεί να παράγει τόση θερμότητα όσο μια λάμπα πυρακτώσεως των 100 Watt . ΟΜΩΣ μεγάλη παραγωγή θερμότητας μπορεί να υπάρξει μόνο όταν υπάρχει διαθέσιμη ενέργεια . Αν ένα μικρό είναι νηστικό και παραμένει έτσι , τα αποθέματα ενέργειας του γρήγορα εξαντλούνται και η παραγωγή θερμότητας αναπόφευκτα σταματά . Σε αυτή τη περίπτωση το αποτέλεσμα είναι υποθερμία λόγω ασιτίας . Ακόμη και σε περιβάλλον με ικανοποιητικά επίπεδα θερμοκρασίας ή ακόμη και σε εποχές όπως η άνοιξη ή το καλοκαίρι που ο καιρός είναι πιο ζεστός . Τα νεογέννητα μπορεί να πεθάνουν από υποθερμία λόγω ασιτίας στις 12 πρώτες ώρες της ζωής τους . Αυτό το πρόβλημα είναι υπεύθυνο για το άλλο 25% των απωλειών στα αρνιά ή κατσίκια .

Ασθένειες .

Στα ενήλικα ζώα η ανοσία σε πολλές ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια ή ιούς αποκτάται με παλαιότερη έκθεση του ζώου σε αυτά . Όταν λέμε παλαιότερη έκθεση μπορεί να είναι η ίδια η ασθένεια ή ο εμβολιασμός του ζώου με το αντίστοιχο για την ασθένεια αυτή εμβόλιο . Το οποίο επιφέρει την ανοσία στη συγκεκριμένη ασθένεια χωρίς στη πραγματικότητα να τη προκαλεί ( εκδήλωση συμπτωμάτων ) .

Ο εμβολιασμός φέρνει δύο αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό σύστημα του ζώου . Πρώτον , την παραγωγή αντισωμάτων που θα βρούμε στο αίμα . Όποτε αργότερα σε περίπτωση μόλυνσης του ζώου τα αντισώματα επιτίθενται στα μικρόβια που προκαλούν την ασθένεια ή στα προϊόντα             ( τοξίνες ) τους και τα καθιστούν ακίνδυνα για αυτό . Δεύτερον , σε περίπτωση λοίμωξης το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ήδη προετοιμασμένο και παράγει άμεσα πολύ περισσότερα αντισώματα για την αντιμετώπιση της .

Με πολλά εμβόλια η αρχική αγωγή ( εμβολιασμός ) αποτελείται από δύο εμβολιασμούς με ένα χρονικό διάστημα μεταξύ των ( συνήθως ενός μηνός ) . Ο πρώτος εμβολιασμός ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλεί την παραγωγή μικρού αριθμού αντισωμάτων . Ο δεύτερος εμβολιασμός προκαλεί μεγαλύτερη ενεργοποίηση του ήδη αφυπνισμένου ανοσοποιητικού συστήματος για την παραγωγή ακόμη μεγαλύτερου αριθμού αντισωμάτων . Μετά την αρχική αγωγή και το διπλό εμβολιασμό απαιτείται ο περιοδικός μόνο εμβολιασμός των ζώων για την διατήρηση της ανοσίας .

Το νεογέννητο δεν έχει έρθει ούτε σε παλαιότερη επαφή με τις ασθένειες ούτε είναι εμβολιασμένο . Τα αντισώματα στο αίμα της μητέρας δεν μπορούν να περάσουν στο έμβρυο επομένως η ανοσία της μητέρας δεν μπορεί να περάσει σ' αυτό . Παρόλο όμως που τα αντισώματα δεν μπορούν να περάσουν από τον πλακούντα στο έμβρυο περνούν στο μαστό και συγκεντρώνονται στο πρωτόγαλα . Όταν λοιπόν το νεογέννητο αρνί ή το κατσίκι πιει το πρωτόγαλα τα αντισώματα απορροφούνται μέσω του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου     ( εντερικές λάχνες ) και έτσι εισέρχονται στο αίμα του αρνιού ή κατσικιού . Τα οφέλη του εμβολιασμού της μητέρας κατά αυτόν τον τρόπο περνούν και στο νεογνό . Όμως τα οφέλη αυτά θα τα εκμεταλλευτεί το νεογέννητο μόνο αν καταναλώσει επαρκή ποσότητα πρωτογάλατος όσο το δυνατό πιο σύντομα μετά τη γέννηση του και κατά τη διάρκεια των πρώτων 12 ωρών της ζωής του . Μετά το πέρας αυτού του χρονικού διαστήματος τα αντισώματα δεν μπορούν να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο . Μερικά από αυτά παραμένουν ενεργά μέσα στο έντερο και έτσι ασθένειες όπως εντερίτιδες ή ακόμη και κολιβακίλωση είναι πολύ πιο δύσκολο να αναπτυχθούν και να εκδηλωθούν με τη προϋπόθεση πάντα ότι το νεογνό έχει προσλάβει επαρκή ποσότητα πρωτογάλατος .

Τα αντισώματα που προσλαμβάνει το αρνί ή το κατσίκι με το πρωτόγαλα σιγά - σιγά εξασθενούν στο αίμα του καθώς το ανοσοποιητικό του σύστημα δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί και δεν μπορεί να παράγει από μόνο του αντισώματα . Το αρνί ή το κατσίκι πρέπει αργότερα να εμβολιαστεί αν θέλουμε να αποκτήσει ανοσία . Ο εμβολιασμός πρέπει να γίνει σύμφωνα με το προτεινόμενο πρόγραμμα εμβολιασμού του εμβολίου . Αν για κάποιο λόγο ένα νεογέννητο δεν καταναλώσει πρωτόγαλα προσωρινή προστασία ( ανοσία ) σε ασθένειες όπως η δυσεντερία των αρνιών μπορεί να αποκτηθεί με τη χορήγηση ορού .

Το πρωτόγαλα όπως προαναφέρθηκε είναι το μόνο όπλο του νεογέννητου ενάντια στις ασθένειες για τις οποίες όμως έχει νωρίτερα έρθει σε επαφή     ( νοσήσει ) ή εμβολιαστεί η μητέρα του . Αν το μικρό μολυνθεί από κάποιο μικρόβιο για το οποίο η μητέρα του δεν έχει εμβολιαστεί ή δεν έχει νοσήσει από αυτό η κατανάλωση πρωτογάλατος έχει μικρή σημασία . Γι αυτό η καλή προληπτική υγιεινή των χώρων τοκετού είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση των αρνιών και των κατσικιών .

Μια ακόμη είσοδος μικροβίων .

Όπως είδαμε το νεογέννητο είναι αρκετά ευαίσθητο στις μολύνσεις επειδή το ανοσοποιητικό του σύστημα δεν είναι ανεπτυγμένο . Έχει όμως στο σώμα του και μια ακόμη είσοδο για τα μικρόβια και αυτή είναι ο ομφαλός . Για να γίνει καλύτερα κατανοητό το πως μολύνεται το αρνί ή το κατσίκι από τον ομφαλό πρέπει να εξηγηθεί η φυσιολογία του κυκλοφορικού στο έμβρυο και στο νεογέννητο .

Η περιγραφή θα γίνει με όσο πιο απλό τρόπο μπορώ για να γίνει κατανοητή από όλους και κυρίως από τους κτηνοτρόφους που είναι και αυτοί που με ενδιαφέρουν . Ας με συγχωρέσουν οι κτηνίατροι και οι συνάδελφοι για την απλότητα της γλώσσας και των όρων .

Το παραπάνω σχήμα αναπαριστά τη κυκλοφορία του αίματος σε ένα ενήλικο ζώο.

Οξυγονωμένο αίμα ωθείται από την αριστερή πλευρά της καρδιάς μέσα στην αορτή και αφού πάει σε όλο το σώμα και οξυγονώσει όλους τους ιστούς προσλαμβάνει διοξείδιο του άνθρακα . Το " ακάθαρτο " από το διοξείδιο του άνθρακα αίμα επιστρέφει με τις φλέβες στη δεξιά πλευρά της καρδιάς . Η δεξιά πλευρά της καρδιάς με τη σειρά της ωθεί το αίμα στους πνεύμονες . Εκεί το αίμα αποβάλλει το διοξείδιο του άνθρακα και εμπλουτίζεται με οξυγόνο . Στη συνέχεια ωθείται στην αριστερή πλευρά της καρδιάς και από εκεί ξανά στο σώμα κ.ο.κ. Μια απλή και αποτελεσματική διαδικασία               ( κυκλοφορικό σύστημα).

Στο έμβρυο όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά .

Τα όργανα που υπάρχουν στο ενήλικο ( πνεύμονες , καρδιά ) υπάρχουν και στο έμβρυο . Με τη διαφορά ότι εδώ έχουμε και τον πλακούντα που για το έμβρυο παίζει το ρόλο των πνευμόνων , ενώ ταυτόχρονα μεταφέρει θρεπτικά συστατικά από τη μητέρα στο έμβρυο .

Ας δούμε τώρα πώς γίνεται η κυκλοφορία . Από την αριστερή πλευρά της καρδιάς 40% του αίματος διαχέει το σώμα του εμβρύου αλλά το 60% φεύγει από το σώμα δια μέσου της ομφαλικής αρτηρίας και του ομφάλιου λώρου και διαχέει τον πλακούντα ( ύστερο ) . Το αίμα επιστρέφοντας από τον πλακούντα δια μέσου του ομφάλιου λώρου και της ομφαλικής φλέβας συναντά και ενώνεται με το αίμα που επιστρέφει από το σώμα του εμβρύου . Το αναμειχθέν αίμα επιστρέφει στην δεξιά πλευρά της καρδιάς του εμβρύου . Οι πνεύμονες του εμβρύου δεν λειτουργούν . Απλά αναπτύσσονται . Έτσι οι ανάγκες των πνευμόνων σε αίμα είναι πολύ μικρότερες από ότι στο νεογέννητο αρνί ή κατσίκι ή από ότι στο ενήλικο ζώο .

Η μειωμένη παροχή αίματος στους πνεύμονες επιτυγχάνεται μέσω του ωοειδούς τρήματος και του αρτηριακού πόρου . Το ωοειδές τρήμα είναι μια οπή ( τρύπα ) στη καρδιά η οποία ενώνει τη δεξιά και την αριστερή πλευρά της . Αν το ωοειδές τρήμα συνεχίσει να υφίσταται και μετά τη γέννηση τότε είναι γνωστό ως " τρύπα στην καρδιά ".

Το αποτέλεσμα αυτών των δύο διεξόδων του αίματος είναι ότι μόνο το 10% περίπου του αίματος που φεύγει από τη δεξιά πλευρά της καρδιάς διαχέει τους πνεύμονες του εμβρύου . Το 50% περνά μέσω του ωοειδούς τρήματος και το υπόλοιπο 40% μέσω του αρτηριακού πόρου . Η όλη κυκλοφορία έχει ολοκληρωθεί .

Τι γίνεται όμως στο τοκετό ;;;

Το θαύμα της ζωής με τη γέννηση συνοδεύεται και από αλλαγές στη κυκλοφορία του αίματος του νεογέννητου τις οποίες όμως δεν μπορούμε να δούμε !!!

Με τη γέννηση του αρνιού ή του κατσικιού και την απομάκρυνση του από τη γενετική οδό της μητέρας κόβεται ( " σπάει " ) ο ομφάλιος λώρος . Αυτό το απότομο κόψιμο που γίνεται με το τράβηγμα του λώρου ( "σπάσιμο " ) είναι ζωτικής σημασίας για το νεογνό . Επειδή έτσι συστέλλονται και σφίγγουν τα ομφαλικά αγγεία εμποδίζοντας τυχόν αιμορραγία . Κόβοντας με ψαλίδι τον ομφάλιο λώρο αυτό το ανακλαστικό μπορεί να μη συμβεί και να οδηγήσει σε ακατάσχετη αιμορραγία που μπορεί να αποβεί και μοιραία .

Το κόψιμο - σπάσιμο των ομφαλικών αγγείων σταματά τη παροχή οξυγόνου από τον πλακούντα στο νεογέννητο . Ταυτόχρονα η έλλειψη οξυγόνου διεγείρει το νεογέννητο για να αναπνεύσει . Με τη πρώτη αναπνοή το ωοειδές τρήμα και ο αρτηριακός πόρος σταματούν να λειτουργούν και το νεογέννητο αποκτά το κυκλοφορικό σύστημα του ενήλικου .

Σε ένα πρόωρα γεννημένο αρνί ή κατσίκι οι πνεύμονες μπορεί να μην             " ανοίξουν " πλήρως . Αν συμβεί κάτι τέτοιο το ωοειδές τρήμα και ο αρτηριακός πόρος μπορεί να μη κλείσουν σωστά . Το πρόωρο έτσι θα υποφέρει από ανεπαρκή λειτουργία των πνευμόνων και από μη σωστή λειτουργία του κυκλοφορικού συστήματος ( " τρύπα στη καρδιά " ) .

Θα μου πείτε ποια είναι η σχέση όλων αυτών που μας ανέφερες με τις μολύνσεις ή τις λοιμώξεις ;;;

Λοιπόν , αν και τα ομφαλικά αγγεία στον ομφάλιο λώρο σταματούν να λειτουργούν παραμένουν ανατομικά ανοιχτά για μικρό χρονικό διάστημα . Η ομφαλική αρτηρία οδηγεί στην αορτή ( την κύρια αρτηρία του σώματος ) , ενώ η ομφαλική φλέβα μέσω του ήπατος στη κοίλη φλέβα (την κύρια φλέβα του σώματος ) . Έτσι υπάρχει μια κύρια και μεγάλη πύλη εισόδου μικροβίων στη κυκλοφορία του αίματος και από εκεί σε όλο το σώμα του νεογέννητου μέσω των ομφαλικών αγγείων . Στο παρακάτω σχήμα φαίνονται οι ασθένειες που μπορεί να προκύψουν από τέτοια μόλυνση .

Η πρόληψη των μολύνσεων και κατ' επέκταση των λοιμώξεων που οφείλονται σε είσοδο των μικροβίων από τον ομφάλιο λώρο εξαρτάται από τη σωστή εφαρμογή τριών κανόνων υγιεινής :

• Διατήρηση του θαλάμου τοκετών όσο το δυνατό πιο καθαρού γίνεται : καθημερινή επίπαση της στρωμνής με άνυδρο ασβέστη , καθημερινή προσθήκη φρέσκιας στρωμνής ( αν χρειάζεται ) , εβδομαδιαία απολύμανση με διασκορπισμό πάνω στη στρωμνή υπερφοσφωρικού λιπάσματος 0 - 46 - 0 .
• Αντισηψία του ομφάλιου λώρου όσο το δυνατό πιο γρήγορα μετά τη γέννηση .
• Εξασφάλιση επαρκούς πρόσληψης πρωτογάλατος από το νεογέννητο στη πρώτη ώρα μετά τον τοκετό .

Το τελευταίο είναι και το πιο σημαντικό στη πρόληψη όλων των ασθενειών για τα νεογέννητα .

Σε περιπτώσεις έντονων προβλημάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αντιβιοτικά . Αυτό όμως πρέπει να είναι η τελευταία λύση !!!

Περιποίηση του νεογέννητου αρνιού ή κατσικιού .

Μετά από ένα φυσιολογικό τοκετό η μητέρα σηκώνεται αμέσως στα πόδια της ( αν είχε ξαπλώσει για να γεννήσει - πρόβατα - ) και ξεκινά να γλύφει το μικρό(α) της το οποίο τινάζει και ανασηκώνει το κεφάλι του . Αυτές οι ενέργειες αφαιρούν μεμβράνες και υγρά από το πρόσωπο του νεογέννητου και το προκαλούν να αρχίσει να αναπνέει κανονικά . Αν η μητέρα δεν σηκωθεί ή αν γεννήσει όρθια και το παρατήσει , χωρίς να αρχίσει να το γλύφει υπάρχει μεγάλος κίνδυνος το μικρό(α) να πνιγεί αφού εισπνεύσει τα εμβρυϊκά υγρά . Εδώ χρειάζεται επέμβαση μας ώστε να καθαρίσουμε την αναπνευστική οδό του νεογνού . ( Αν παρατηρήσετε τη μητέρα θα διαπιστώσετε ότι το σημείο του νεογέννητου που γλύφει πρώτο είναι συνήθως το κεφάλι και οι ρώθωνες του μικρού ) . Αν η μητέρα και το νεογέννητο(α) συμπεριφέρονται φυσιολογικά είναι καλύτερο να τα αφήσετε ανενόχλητα σε αυτό το στάδιο έτσι ώστε η μητέρα να ασχοληθεί με το μικρό(α) της προσπαθώντας να το(α) στεγνώσει   ( για τους λόγους που είπαμε παραπάνω ) και να αναπτυχθεί έτσι ο δεσμός μητέρας - νεογέννητου μεταξύ τους . Που είναι απαραίτητος για την έκκριση των σχετικών ορμονών από τη μητέρα . Ωστόσο αν υπάρχει κίνδυνος η οικογένεια να ενοχλείται από άλλες επίτοκες οι οποίες θα προσπαθούν να "κλέψουν" τα μικρά ( τα νεογνά είναι πηγή μεγάλου ενδιαφέροντος για τις περισσότερες επίτοκες ), αν και άλλες μητέρες γεννούν την ίδια στιγμή , ή αν το μικρό(α) αρχίζει να απομακρύνεται από την προσοχή της μητέρας , είναι καλύτερο να μεταφέρουμε τη μητέρα σε ένα κλωβό τοκετού τον οποίο μπορούμε εύκολα να φτιάξουμε από παλιές παλέτες. Στη συνέχεια μπορούμε να απομακρυνθούμε αλλά πάντα πρέπει να έχουμε τη προσοχή μας σε αυτά έως ότου δούμε το πλακούντα ( ύστερο ) να αποβάλλεται από τη μητέρα που είναι και η απόδειξη ότι ο τοκετός τελείωσε .

Υπάρχουν ορισμένες ενέργειες οι οποίες πρέπει να γίνονται σε κάθε αρνί ή κατσίκι που γεννιέται στο στάβλο και οι οποίες δεν πρέπει να παραλείπονται .

• Καλός καθαρισμός της αναπνευστικής οδού ( ρώθωνες - στόμα ) με τα δάχτυλα μας . Ελέγχουμε αν αναπνέει σωστά βλέποντας το στήθος του να ανεβοκατεβαίνει με κανονικό ρυθμό .
• Αν δεν αναπνέει σωστά μπορούμε να το τινάξουμε στον αέρα με ήπιες κινήσεις κρατώντας το από τα πίσω πόδια όπως δείχνει η φωτογραφία 3 - 4 φορές είναι αρκετές . Άλλες μέθοδοι για να ενισχύσουμε την προσπάθεια του να αναπνεύσει είναι :Κοντύνετε τον φυσιολογικά κομμένο - σπασμένο ( όπως προαναφέρθηκε ) ομφάλιο λώρο σε μήκος γύρω στα 7 cm με ένα καθαρό ψαλίδι . Ποτέ πριν κοπεί μόνος του καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία .
• τοποθετούμε ένα κομμάτι άχυρου στον ένα ρώθωνα του νεογέννητου προσπαθώντας να καθαρίσουμε τυχόν υγρά πού έχουν κολλήσει και για να το αναγκάσουμε να φτερνιστεί ώστε να αποβάλλει ότι εμποδίζει την αναπνοή ,
• απαλό και γρήγορο τρίψιμο του σώματος του νεογνού με καθαρό άχυρο ή πετσέτα
• τράβηγμα του αυτιού
• τσίμπημα με τα δάκτυλά μας του δέρματος και
• ελαφριά χτυπήματα στο στήθος . Μερικές φορές μπορεί να χρειαστούν αρκετά λεπτά μέχρι ένα αρνί ή κατσίκι να αρχίσει να αναπνέει κανονικά.
•  
• Πρέπει να γίνει πολύ καλή αντισηψία του ομφάλιου λώρου ( ομφαλού ). Είτε με εμβάπτιση του ή με ψεκασμό του με διάλυμα ιωδίου 10% . Το καλύτερο είναι η εμβάπτιση μέσα σε ιώδιο αλλά ξέρω ότι κανείς δεν θα το αλλάζει μετά από 10 - 15 το πολύ εμβαπτίσεις για αυτό συνιστώ το ψεκασμό . Ο οποίος μπορεί να γίνει και με αντισηπτικό - αντιβιοτικό σπρέι.
• Έλεγχος τού μαστού της προβατίνας για τη ύπαρξη πρωτογάλατος ή κάποιου προβλήματος ( μαστίτιδα ) . Αποσφράγιση των θηλών της μητέρα αρμέγοντας τις πρώτες ακτίνες πρωτογάλατος ενώ αυτή είναι σε όρθια θέση .
• Παρατηρούμε και επιβεβαιωνόμαστε ότι το αρνί ή κατσίκι θηλάζει κανονικά . Αυτό γίνεται κατανοητό από το κούνημα της ουράς του ή από τους ήχους θηλασμού . Θα πρέπει να ελέγξουμε αν έχει τη θηλή στο στόμα του και όχι κάποιο κομμάτι μαλλί ή κάποια ψευδοθηλή . Αν η μητέρα δεν " σταματά " θα πρέπει να την ακινητοποιήσετε και να βοηθήσετε το αρνί ή κατσίκι στην εύρεση της θηλής οδηγώντας το κεφάλι του και ταυτόχρονα ωθώντας και πιέζοντας ελαφρά στη βάση της ουράς του .
• Αφήστε το μικρό να πιει αρκετά αλλά πρέπει να έχετε το νου σας σε περίπτωση που δεν έχει τελειώσει ο τοκετός ώστε να περισσέψει πρωτόγαλα και για τα αδέρφια του . Σε περίπτωση που η μητέρα δεν έχει ικανοποιητική ποσότητα πρωτογάλατος θα πρέπει να αρμεχτεί και το πρωτόγαλα να μοιραστεί εξίσου σε όλα τα μικρά της με στομαχικό καθετήρα ώστε να πάρουν όλα αντισώματα .
• Βεβαιωθείτε για τη φυσιολογική αφόδευση του νεογέννητου και την έξοδο του μηκωνίου (το περιεχόμενο του εντέρου του νεογέννητου ) . Το οποίο είναι κολλώδες , συνήθως σκούρο κίτρινο έως πορτοκαλί και ειδικά στα αρνιά μπορεί κολλώντας στην ουρά και στο πρωκτό να εμποδίζει τη φυσιολογική έξοδο των κοπράνων .
• Περιμένετε την έξοδο του πλακούντα για την επιβεβαίωση του τέλους του τοκετού . Αν δεν τον βρίσκεται ελέγξτε τη κοιλιά της μητέρας και για άλλα έμβρυα . Αν δεν υπάρχουν σημαίνει ότι ή έχει φαγωθεί ( ο πλακούντας ) από τη μητέρα ( ή από το σκύλο ή και τη γάτα ) ή υπάρχει κατακράτηση . Συνήθως αυτό δεν είναι πρόβλημα αλλά έχετε το νου σας για μελλοντική χρήση αντιβιοτικών στη μητέρα . Λογικά θα αποβληθεί αργότερα τμηματικά . Μη προσπαθείτε να τραβήξετε τον πλακούντα για να τον απομακρύνετε κόψτε τον όσο πιο κοντό γίνεται με ένα ψαλίδι για να ελαττώσετε το κίνδυνο μολύνσεων .
• Αφήστε αν είναι δυνατό την προβατίνα ή τη γίδα με τα νεογέννητα σε κλωβό τοκετού για 24 - 48 ώρες . Βεβαιωθείτε ότι τα μικρά τρέφονται κανονικά πριν αφήσετε τη μητέρα μαζί με τα μικρά στο χώρο όπου βρίσκονται και άλλες " φρεσκογεννημένες " .
• Μετά από 12 ώρες μπορεί να αποπαρασιτωθεί και να εξονυχιστεί η μητέρα .
• Μετά από 24 ώρες τα νεογέννητα μπορούν να σημανθούν , ζυγιστούν και να τους τοποθετηθεί ελαστικός δακτύλιος ( λαστιχάκι ) στην ουρά .

Σημασία και τρόπος επαρκούς χορήγησης πρωτογάλατος .

Είναι ζωτικής σημασίας για το νεογνό η πρόσληψη όσο το δυνατό μεγαλύτερης ποσότητας πρωτογάλατος αμέσως μετά τον τοκετό . Αυτό παρέχει στο νεογέννητο αρνί ή κατσίκι :

• ενέργεια ώστε να κρατηθεί ζεστό και για να αρχίσει να αναπτύσσεται   ( ένα υγιές αρνί μπορεί να " βάζει " από 250 - 400 γρ. ημερησίως ),
• αντισώματα για προστασία απέναντι στις ασθένειες .

Όπως ειπώθηκε αν το νεογέννητο είναι δυνατό θα σηκωθεί αμέσως και θα ξεκινήσει να ψάχνει αμέσως για τη θηλή αν και η μητέρα έχει αρκετό πρωτόγαλα όλα θα είναι μια χαρά .

Ποιά νεογέννητα είναι εκτεθειμένα σε μεγαλύτερο κίνδυνο ;

Γίνεται συχνά αναφορά ότι το νεογέννητο μπορεί να εκμεταλλευτεί την ευεργετική αξία του πρωτογάλατος ακόμη και 12 ή και 18 ώρες μετά τον τοκετό . Προσωπικά πιστεύω ότι είναι πολύ αργά . Μέχρι τότε το νεογνό μπορεί να έχει υποκύψει λόγω υποθερμίας ειδικά μια πολύ κρύα , υγρή ή με έντονο αέρα μέρα . Γι αυτό φροντίστε για την όσο το δυνατό πιο γρήγορη χορήγηση πρωτογάλατος . Αυτά που είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο είναι :

• τα πολύ μικρά
• τα αδύναμα
• τα πολύ μεγάλα ( βαριά ) και νωθρά
• αυτά που γεννιούνται από μητέρες με χαμηλή γαλακτοπαραγωγή
• αυτά που γεννιούνται από ζυγούρες ή βετούλες ή από άπειρες μητέρες
• από αδύνατες μητέρες
• από γερασμένες μητέρες
• από άρρωστες μητέρες
• από μητέρες οι οποίες έχουν πρωτόγαλα πολύ πυκνόρρευστο ή με χοντρές θηλές ( " καλαμοβύζες " , χιώτικα πρόβατα . )

Από που θα βρούμε το πρωτόγαλα για επαρκή χορήγηση ;

• Το πρωτόγαλα της μητέρας του ίδιου του νεογνού είναι το ιδανικό αν και εφόσον έχει αρκετό . Αρμέξτε αυτό που περισσεύει . Μπορείτε να το συντηρήσετε αφού το στραγγίσετε στο ψυγείο για 24 - 48 ώρες .
• Από μια άλλη προβατίνα ή κατσίκα που γέννησε ταυτόχρονα ή με μικρή χρονική διαφορά . Βεβαιωθείτε ότι περισσεύει αρκετή ποσότητα και για τα δικά της μικρά .

Μπορούμε να αρμέγουμε της προβατίνες ή τις γίδες που μόλις γέννησαν να συγκεντρώνουμε το πρωτόγαλα και να το καταψύχουμε . Κατά αυτό το τρόπο μπορεί να συντηρηθεί για τουλάχιστο 6 μήνες . Από προσωπική εμπειρία έχω χρησιμοποιήσει και πρωτόγαλα συντηρημένο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ( 10 μήνες ) χωρίς κανένα πρόβλημα .

Το τοποθετούμε σε μικρά δοχεία των 100 - 200ml και τα βάζουμε στη κατάψυξη όρθια . Μόλις παγώσει τα βγάζουμε από το δοχείο και τοποθετούμε το παγωμένο πρωτόγαλα σε πλαστικά σακουλάκια αναγράφοντας σε αυτά την ημερομηνία κατάψυξης . Ακόμη μπορούν να χρησιμοποιηθούν σακούλες για παγάκια . ( Βλέπε φωτογραφία ). Κάθε παγάκι είναι περίπου 15ml . Η απόψυξη του πρωτογάλατος γίνεται με τη βοήθεια υδατόλουτρου . Τοποθετώντας δηλαδή το σκεύος που θα βάλουμε το προς απόψυξη πρωτόγαλα σε άλλο σκεύος μεγαλύτερο με ζεστό νερό                       ( όχι βραστό ). Η απευθείας τοποθέτηση του σκεύους του πρωτογάλατος στη πηγή θερμότητας μπορεί να προκαλέσει τη πήξη του με αποτέλεσμα τη καταστροφή του . Κατά την απόψυξη του πρέπει να το ανακατεύουμε συνεχώς ώστε να αποψυχθεί ομοιόμορφα και το ζεσταίνουμε μέχρι να φτάσει σε θερμοκρασία σώματος του αρνιού ή κατσικιού .

Πρωτόγαλα κατσίκας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε αρνιά αλλά και το αντίστροφο με προσοχή στην υπερκατανάλωση .

Αν παρόλα αυτά βρεθούμε στη δυσάρεστη θέση να μην έχουμε πρωτόγαλα μπορούμε να αγοράσουμε ( κυκλοφορεί στην αγορά ) σε σκόνη ή να     φτιάξουμε . Το δεύτερο όμως δεν θα έχει αντισώματα στη σύνθεσή του . Μπορούμε να παρασκευάσουμε πρωτόγαλα ως εξής :

• 850 ml αγελαδινό παστεριωμένο γάλα
• 1 αβγό
• 1 κουταλάκι του γλυκού γλυκόζη
• 1 κουταλάκι του γλυκού μουρουνέλαιο .

Πώς χορηγούμε το πρωτόγαλα .

Προσπαθώντας να κρατήσουμε ένα αδύναμο αρνί στη θηλή της προβατίνας ή της γίδας για να θηλάσει είναι κάτι που δικαιολογημένα θα εξαντλήσει τα όρια της υπομονής μας , θα μας εκνευρίσει και θα μας οδηγήσει σε λάθη . Μπορούμε να χορηγήσουμε το πρωτόγαλα με μπιμπερό αλλά επειδή ή θηλή του μπιμπερό τρέχει με μεγάλη ευκολία εθίζει το μικρό στην εύκολη λήψη και δεν θα προσπαθεί στη θηλή της μητέρας . Αφού λοιπόν προσπαθήσουμε να δώσουμε πρώτα το πρωτόγαλα από το μαστό της μητέρας αλλά δεν έχουμε αποτέλεσμα κατόπιν πρέπει να χορηγήσουμε το πρωτόγαλα με στομαχικό καθετήρα που είναι και ο πιο αποτελεσματικός και σίγουρος τρόπος . Έτσι είμαστε σίγουροι ότι το νεογνό έχει καταναλώσει αρκετό πρωτόγαλα μιας και εμείς κανονίζουμε τη ποσότητα και ότι θα έχει αρκετή ενέργεια ώστε να δοκιμάσει να προσλάβει μόνο του από το μαστό στο επόμενο γεύμα .

Πώς χρησιμοποιούμε το στομαχικό καθετήρα ;  

Οι στομαχικοί καθετήρες είναι κατασκευασμένοι από πλαστικό ή καουτσούκ . Οι πλαστικοί είναι λίγο σκληροί ιδιαίτερα όταν έχει κρύο οπότε πρέπει πρώτα να μπουν σε ζεστό νερό ή γάλα πριν χρησιμοποιηθούν . Το πρωτόγαλα μπορεί να χορηγηθεί με τη βοήθεια χωνιού ή μεγάλης σύριγγας ( η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σα χωνί αν αφαιρέσουμε το έμβολο ) τα οποία προσαρμόζονται στην άκρη του καθετήρα . Το χωνί έχει το πλεονέκτημα ότι το πρωτόγαλα πέφτει στο στομάχι του ζώου με τη βοήθεια της βαρύτητας σιγά - σιγά δηλαδή έτσι δεν υπάρχει φόβος τραυματισμού του ζώου . Το μειονέκτημα του είναι ότι όταν το πρωτόγαλα είναι παχύρρευστο δεν μπορεί να περάσει από το καθετήρα . Η σύριγγα εξοικονομεί χρόνο και με τη προϋπόθεση ότι χρησιμοποιείται προσεκτικά και αργά είναι απολύτως ασφαλής για το νεογέννητο .

Σύριγγες καθετήρες και χωνιά πρέπει να καθαρίζονται σχολαστικά μετά από κάθε χρήση με χλιαρό νερό και σαπούνι για τα πιάτα . Πρέπει να ξεπλένονται πολύ καλά . Απολυμαντικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι καταστρέφουν τα ελαστικά μέρη ( έμβολο σύριγγας , καθετήρες από καουτσούκ ).

Πώς περνάμε το στομαχικό καθετήρα .

• Τοποθετήστε το αρνί ή το κατσίκι στα γόνατα σας ή αν είναι ακόμη υγρό πάνω σε μια μπάλα άχυρου. Με το αριστερό σας χέρι πιάστε το κεφάλι του αρνιού ή κατσικιού από πάνω και μπροστά από τα αφτιά .
• Σηκώστε το κεφάλι του ώστε να τεντωθεί ο λαιμός του .
• Πιάστε με το δεξί σας χέρι τον καθετήρα και βάλτε τον μέσα σε ζεστό νερό ή στο πρωτόγαλα το οποίο πρέπει να είναι σε θερμοκρασία σώματος για να μαλακώσει και να λιπανθεί .
• Εισάγετε τον καθετήρα στο κέντρο του στόματος πιέζοντας ελαφρά πάνω στη γλώσσα . Συνεχίστε σπρώχνοντας με μεγάλη προσοχή τον καθετήρα . Το μικρό θα καταπιεί επιτρέποντας στο καθετήρα να περάσει στον οισοφάγο χωρίς αντίσταση . Αν αρχίσει να βήχει και να δείχνει δυσφορία αφαιρέστε το καθετήρα και προσπαθήστε ξανά από την αρχή .
• Τώρα με το δείκτη και τον αντίχειρα σας ψηλαφίστε στη κάτω μεριά του λαιμού του αρνιού ή κατσικιού θα πρέπει να μπορείτε να αισθανθείτε κάτω από το δέρμα τη μύτη του καθετήρα να περνά ανάμεσα από τα δάκτυλα σας . Θα πρέπει ακόμη να μπορείτε και να δείτε το καθετήρα να κατεβαίνει από την αριστερή πλευρά του λαιμού εκτός αν ο λαιμός καλύπτεται από μαλλί .
• Με το που καταλάβετε ότι ο καθετήρας είναι στη σωστή οδό συνεχίστε να σπρώχνετε το καθετήρα μέχρι να μη μπορεί με ελαφριά πίεση να συνεχίσει . Αφού φτάσει σε αυτό το σημείο τραβήξτε τον πίσω 2-3cm . Έχει φτάσει στο στομάχι του ζώου .
• Με τη προϋπόθεση ότι το αρνί ή κατσίκι δεν είναι σε δυσφορία προσαρμόστε τη σύριγγα ή το χωνί στο καθετήρα . Χορηγήστε το πρωτόγαλα πάντα σιγά - σιγά μέχρι να αδειάσει η σύριγγα ή το χωνί . Ξαναγεμίστε αν χρειάζεται μέχρι να δώσετε τη ποσότητα που απαιτείται .
• Σφραγίστε την άκρη του καθετήρα σφίγγοντας τη ανάμεσα στο δείκτη και στον αντίχειρα σας και τραβήξτε το καθετήρα έξω σιγά - σιγά .

Πόσο πρωτόγαλα πρέπει να χορηγήσουμε ;

• Δώστε αρχικά 100 ml σε ένα κανονικού μεγέθους αρνί ή κατσίκι , 150 ml σε ένα μεγάλο και 50 ml σε ένα μικρό . Διασφαλίστε ότι το κάθε μικρό έχει πιεί 50 ml πρωτογάλατος για κάθε κιλό σωματικού βάρους τις 2-3 πρώτες ώρες της ζωής του .
• Αν το μικρό πρόκειται να " δεθεί " σε άλλη προβατίνα ή γίδα μπορούν να του δωθούν περισσότερα γεύματα πρωτογάλατος με καθετήρα μέχρι να βρεθεί η ανάδοχος μητέρα . Θα του χρειαστούν 200 ml / kg σωματικού βάρους για τις πρώτες 18-20 ώρες ζωής διανεμημένο σε   4 - 5 γεύματα.

2η μέρα .

Μετά τη πάροδο 24 ωρών ελέγχουμε πάλι τα νεογέννητα να δούμε αν έχουν συνηθίσει στο θηλασμό . Αν είναι νηστικά ξεκινούμε πάλι τις γνωστές πλέον διαδικασίες . Αν όμως όλα βάινουν καλώς μπορούμε να προχωρήσουμε στις επεμβάσεις που πρέπει να γίνουν σε αυτά . Αυτές είναι :

• Ταυτοποίηση . Γίνεται με τη τοποθέτηση ενωτίου και καταγραφή του στα μητρώα μας .
• Ζύγιση . Αν κρατούμε τέτοια στοιχεία .
• Χορήγηση ενέσιμα σεληνίου και
• αν πρόκειται για αρνιά τοποθέτηση ελαστικού δακτυλίου ( λαστιχάκι ).

Η τοποθέτηση του ελαστικού δακτυλίου γίνεται ως εξής :

Τοποθετούμε ένα δακτύλιο στη τανάλια . Οι μύτες της τανάλιας κατά την τοποθέτηση πρέπει να είναι στραμένες προς το αρνί . Ανοίξτε το δακτύλιο και περάστε την ουρά του αρνιού μέσα . Τοποθετήστε το δακτύλιο σε τέτοιο σημείο ωστε το τμήμα της ουράς που θα απομείνει να καλύπτει καλά το πρωκτό στα αρσενικά και το πρωκτό και το αιδοίο στα θηλυκά . Στη πράξη αυτό σημαίνει η τοποθέτηση του δακτυλίου να γίνεται κάτω απο το άτριχο τρίγωνο που σχηματίζεται στη βάση του κάτω μέρους της ουράς για τα αρσενικά και 1.5 - 2 cm πιο κάτω για τα θηλυκά .

Υποθερμία - Αντιμετώπιση .

Με τον όρο υποθερμία εννουμε την κάτω του φυσιολόγικού θερμοκρασία σώματος ενός αρνιού ή κατσικιού . Αυτή είναι και η αιτία του 50% των μετά τη γέννηση θανάτων για αρνιά και κατσίκια . Υπάρχουν δύο είδη υποθερμίας . Το πρώτο οφείλεται στη απότομη απώλεια θερμότητας του υγρού νεογέννητου αρνιού με ηλικία το πολύ 5 ωρών - υποθερμία λόγω έκθεσης στο κρύο . Το δεύτερο οφείλεται στην αδυναμία παραγωγής επαρκούς ενέργειας από το αρνί ή το κατσίκι ώστε να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος του σε φυσιολογικά επίπεδα . Εμφανίζεται σε αρνιά ηλικίας μεγαλύτερης των 6 ωρών τα οποία δεν έχουν καταναλώσει επαρκείς ποσότητες πρωτογάλατος - υποθερμία λόγω ασιτίας .

Ποιά είναι η φυσιολογική θερμοκρασία σώματος για ένα αρνί ή κατσίκι :

• Φυσιολογική 39 - 40 βαθμούς Κελσίου.
• Μεγαλύτερη των 40 βαθμών Κελσίου είναι ένδειξη λοίμωξης .
• Μικρότερη των 39 βαθμών Κελσίου είναι ένδειξη υποθερμίας .

Η υποθερμία λόγω έκθεσης στο κρύο συμβαίνει συνήθως όταν η γέννηση πραγματοποιείται έξω απο το στάβλο . Αλλά και μέσα στο στάβλο μια κρύα μέρα και ειδικά σε μικρά και αδύναμα αρνιά ή κατσίκια ( διδυμα , τρίδυμα ). Η υποθερμία λόγω ασιτίας μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και δεν επηρεάζεται απο καιρικές συνθήκες .

Όλα τα νεογέννητα είναι ευπαθή και στους δύο τύπους υποθερμίας αλλά γενικός κανόνας είναι ότι εμφανιζεται πιο συχνά σε δίδυμα και τρίδυμα και σε νεογέννητα απο προβατίνες σε κακή θρεπτική κατάσταση .

Τα αρνιά ή κατσίκια που υποφέρουν από υποθερμία λόγω πείνας ( ασιτίας ) έχουν δυο προβλήματα . Το πρώτο είναι η υποθερμία και το δεύτερο είναι η υπογλυκαιμία - χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα . Το χαμηλό επίπεδο γλυκόζης στο αίμα πρέπει να διορθωθεί πριν το αρνί ή κατσίκι μπεί στη θερμοκοιτίδα ή κάτω από λάμπα υπέρυθρων για να ζεσταθεί . Αν δεν διορθωθεί πρώτα , το νεογέννητο θα πεθάνει κατα τη προσπάθεια επαναφοράς της θερμοκρασίας του σώματος του σε φυσιολογικά επίπεδα .

Ο παραπάνω πίνακας μας δείχνει την εμφάνιση ( παρουσιαστικό ) του αρνιού ή κατσικιού σε κατάσταση υποθερμίας σε σχέση με τη θερμοκρασία του σώματος του . ( Το " r.i.p. " σημαίνει " restinpeace " δηλαδή " αναπαύσου εν ειρήνη " και δηλώνει ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη ) .

Πριν προχωρήσουμε για το πώς αντιμετωπίζεται και πως θεραπεύεται η κατάσταση της υποθερμίας θα πρέπει να αναφέρουμε τι θα χρειαστούμε για αυτό . Όπως και να εξηγήσουμε πως χορηγούμε γλυκόζη ενδοπεριτοναϊκά σε ένα αρνί ή κατσίκι .

Για να ζεστάνουμε ένα υποθερμικό αρνί ή κατσίκι στη χώρα μας είναι αρκετά εύκολο μιας και μας βοηθούν οι καλές καιρικές συνθήκες .

Στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας συνήθως μια λάμπα υπερύθρων είναι αρκετή μαζί μα παλιά χαρτοκιβώτια και μερικές μπάλες άχυρου . Φτιάχνοντας μια κατασκευή σαν αυτή του παρακάτω σχήματος . Μπορούμε τοποθετώντας τα αρνιά κάτω από τη (τις) λάμπα(ες) και να τα ζεστάνουμε . Απλώς θα πρέπει να γυρνούμε το αρνί και από τις δύο πλευρές του σώματος του ώστε να ζεσταθεί ομοιόμορφα όταν αυτό δεν έχει τις αισθήσεις του .

Ακόμη καλό είναι στο χώρο των αρνιών ή κατσικιών όσο είναι μαζί με τις μητέρες τους στο χώρισμα που κάνουμε για το creep - feeding να τοποθετούμε μια λάμπα υπερύθρων ή και περισσότερες ανάλογα με τον αριθμό των μικρών . Έτσι ώστε να έχουν ένα χώρο με μεγαλύτερη θερμοκρασία από αυτή του στάβλου ειδικά τις κρύες νύχτες του χειμώνα .

Στις κρύες περιοχές της χώρας μας δηλαδή βόρεια ή σε αυτές με μεγάλο υψόμετρο ή ακόμη και σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις υποθερμίας καλό είναι ο αιγοπροβατοτρόφος να σκεφτεί την κατασκευή μιας θερμοκοιτίδας ( warmingbox ) . Σε αυτή θα υπάρχει συνεχής κυκλοφορία θερμού αέρα ώστε η αναθέρμανση του αρνιού ή κατσικιού να γίνεται γρηγορότερα . Ο τρόπος κατασκευής μιας τέτοιας θερμοκοιτίδας φαίνεται στο παρακάτω σχέδιο .

Στο κάτω μέρος υπάρχει θέση για τη τοποθέτηση του αερόθερμου το οποίο στέλνει ζεστό αέρα . Ο ζεστός αέρας περνώντας κάτω από το συρμάτινο πλέγμα ζεσταίνει όλο το χώρο της θερμοκοιτίδας ομοιόμορφα . ( Κόστος κατασκευής περίπου 150 ευρώ ) .

Ενδοπεριτοναϊκή χορήγηση γλυκόζης .

Αρνιά ή κατσίκια τα οποία είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 5 ωρών αλλά λόγω υποθερμίας είναι τόσο αδύναμα ώστε να μην μπορούν να κρατήσουν το βάρος του κεφαλιού τους ή είναι μισολιπόθυμα ή λιπόθυμα πρέπει να τους χορηγηθεί ενέργεια πριν μπουν στη διαδικασία του να ζεσταθούν . Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη χορήγηση αποστειρωμένου διαλύματος γλυκόζης , ενέσιμα κατευθείαν στη κοιλιακή χώρα και πιο συγκεκριμένα ενδοπεριτοναϊκά. Πρέπει όμως να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χορήγηση ώστε να μη καταστραφούν όργανα ζωτικής σημασίας που βρίσκονται στη κοιλιακή χώρα ( ήπαρ ). Αλλά ούτε και να εισέρθουν μικρόβια τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε περιτονίτιδα . Όλα αυτά με τις σωστές προφυλάξεις μπορούν να αποφευχθούν . Ενδοπεριτοναϊκές χορηγήσεις ( ενέσεις ) δεν πρέπει να γίνονται σε ζώα τα οποία υποφέρουν από μικροβιακές διάρροιες . Ακόμη χορήγηση γλυκόζης δεν πρέπει να γίνεται ενδομυϊκά ή υποδόρια .

Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε το σωστό εξοπλισμό για αυτή τη χορήγηση. Ειδικά το σωστό μήκος ( 2.5 cm ) και πάχος ( 19G ή 21G ) βελόνας . Απαιτείται μια αρκετά μεγάλη ποσότητα διαλύματος γλυκόζης - 10 ml διαλύματος γλυκόζης 20% για κάθε κιλό σωματικού βάρους . Επομένως μια σύριγγα των 50 ml είναι απαραίτητη .Καθώς δεν είναι επιθυμητή η διακοπή της διαδικασίας για το γέμισμα μιας μικρότερης σύριγγας . Η δοσολογία για ένα μεγάλο μονό αρνί ή κατσίκι 5 κιλών είναι 50 ml , 40 ml για ένα μεσαίο 4 κιλών και 30 ml για ένα μικρό 3 κιλών ( τρίδυμο ) . Καλό είναι να ζυγίσουμε το αρνί ή το κατσίκι πριν τη χορήγηση .

Παρασκευή του διαλύματος γλυκόζης .

Τα διαλύματα γλυκόζης που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι συνήθως συγκέντρωσης 40% οπότε πρέπει να διαλυθεί σε ίση ποσότητα νερού για να παρασκευάσουμε διάλυμα συγκέντρωσης 20% .

Είναι σημαντικό το νερό που θα χρησιμοποιήσουμε να είναι βραστό ( να βράζει εκείνη την ώρα ) επειδή θα είναι αποστειρωμένο και επειδή η διάλυση του κρύου διαλύματος 40% γλυκόζης σε ίση ποσότητα βραστού νερού μέσα στη σύριγγα έχει σαν αποτέλεσμα τη παραγωγή διαλύματος γλυκόζης 20% στη θερμοκρασία των 40-45 οC που είναι και η επιθυμητή για τη χορήγηση .  

Εισάγετε μια βελόνα ( 16G ) στη φιάλη του διαλύματος 40% γλυκόζης. Προσαρμόστε μια σύριγγα στη βελόνα και τραβήξτε τόση ποσότητα διαλύματος γλυκόζης 40% ίση με το μισό του τελικού διαλύματος 20% γλυκόζης που θέλετε να φτιάξετε ( π.χ. 20 ml διαλύματος 40% γλυκόζης για ένα αρνί ή κατσίκι 4 κιλών για το οποίο απαιτούνται 40 ml διαλύματος γλυκόζης 20% ) . Αφαιρέστε τη σύριγγα από τη βελόνα και τραβήξτε ίση ποσότητα φρέσκο-βρασμένου νερού . Ανακινείστε τη σύριγγα για καλή ανάμιξη του διαλύματος . Προσαρμόστε μια αποστειρωμένη βελόνα ( 19G - 2.5 cm ) χωρίς να αφαιρέσετε το καπάκι της ( παρά μόνο λίγο πριν τη χορήγηση ). Το διάλυμα είναι έτοιμο πλέον για χορήγηση . Τυλίξτε τη σύριγγα με μια πετσέτα για να κρατήσετε ζεστό το περιεχόμενο της . Νομίζω ότι είναι περιττή η αναφορά στη καθαριότητα των χεριών και στο ότι δεν πρέπει για κανένα λόγο να ακουμπήσουμε τη βελόνα που θα εισέλθει στο ζώο με τα χεριά μας .

Τρόπος χορήγησης .

Κρατήστε το αρνί από τα μπροστινά πόδια . Ψεκάστε με διάλυμα ιωδίου ( όμοιο με αυτό για την αντισηψία των ομφαλών ) τη περιοχή εισόδου της βελόνας . Η περιοχή αυτή είναι 1 εκατοστό αριστερά ή δεξιά και 2,5 εκατοστά κάτω από τον ομφαλό .

Αφαιρέστε το κάλυμμα της βελόνας και οδηγήστε τη ( εννοείται με τη σύριγγα προσαρμοσμένη ) μέσα στη κοιλιά του ζώου υπό γωνία 45 μοιρών ως προς το σώμα του . ( η βελόνα των 2,5 εκατοστών πρέπει να εισέλθει όλη μέσα στη κοιλιακή χώρα ) . Αν το αρνί και πολύ περισσότερο το κατσίκι αντιδράσει περιμένετε να ηρεμήσει και συνεχίστε μετά την έγχυση . Η όλη διαδικασία πρέπει να διαρκέσει 10 - 15 δευτερόλεπτα τουλάχιστον . Το έμβολο πρέπει να κατεβαίνει χωρίς μεγάλη αντίσταση ( δοκιμάστε τη πίεση που χρειάζεται έξω από το σώμα του ζώου ) . Αν βάζετε μεγάλη δύναμη για να σπρώξετε το έμβολο και αυτό δεν κινείται αφαιρέστε τη σύριγγα αμέσως . Επανεξετάστε αν έχετε κάνει τις σωστές ενέργειες ( σημείο έγχυσης , μέγεθος βελόνας κτλ.). Πολλά μικρά κατά τη διάρκεια της χορήγησης μπορεί να ουρήσουν . Μη θορυβηθείτε είναι απολύτως φυσιολογικό .

Η χρησιμοποιημένη βελόνα πρέπει να απορρίπτεται και να μη ξαναχρησιμοποιείται . Η σύριγγα πρέπει να ξεπλυθεί με άφθονο καθαρό νερό και να αποστειρωθεί με βρασμό . Σα πρόληψη για ενδεχόμενη περιτονίτιδα καλό είναι να χορηγηθεί στο αρνί κάποιο αντιβιοτικό μακράς δράσης το οποίο όμως δεν πρέπει να δοθεί μαζί με τη γλυκόζη στη κοιλιακή χώρα . Μετά από αυτό μπορούμε να βάλουμε το αρνί ή το κατσίκι μέσα στη θερμοκοιτίδα .

Αντιμετώπιση της υποθερμίας .

Για να αντιμετωπίσουμε σωστά την υποθερμία πρέπει να έχουμε μαζί μας και ένα θερμόμετρο για να μετράμε τη θερμοκρασία του ζώου που θα υποβάλλουμε στη όλη διαδικασία της ανάνηψης .

Το παραπάνω σκίτσο δείχνει πως πρέπει να αντιμετωπιστούν όλες οι καταστάσεις υποθερμίας .

Κατά το χρονικό διάστημα που το αρνί ή κατσίκι είναι στη θερμοκοιτίδα η θερμοκρασία του σώματος του πρέπει να ελέγχεται κάθε 20 λεπτά .

Το υποθερμικό ή νηστικό αρνί πρέπει πρώτα να δοκιμάζεται αν μπορεί να θηλάσει στη μητέρα του . Αν όχι είναι προτιμότερη η χορήγηση πρωτογάλατος με στομαχικό καθετήρα παρά με μπιμπερό στο οποίο μπορεί να εθιστεί και να μη θηλάσει στη συνέχεια από τη μητέρα . Αντίθετα η χρήση στομαχικού καθετήρα είναι αυτή που βοηθά το νεογέννητο να μη ξεχάσει το "φυσικό" θηλασμό . Χορήγηση με στομαχικό καθετήρα πρέπει να γίνεται μόνο σε ζώα που έχουν τις αισθήσεις τους .

Όλα όσα γράφτηκαν παραπάνω σε συνδυασμό με δύο βίντεο που αναρτήθηκαν πριν λίγο καιρό για τη χορήγηση πρωτογάλατος με στομαχικό καθετήρα και την ενδοπεριτοναϊκή χορήγηση γλυκόζης νομίζω ότι είναι αρκετά για να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε όλες τις περιπτώσεις υποθερμίας .

Αντώνης Γ. Κωδωνάς

Ζωοτέχνης ( Α.Τ.Ε.Ι.Θ. )

 Συνθήκες εκτροφής

α. Κλιματολογικές συνθήκες κατά την περίοδο τοκετών
Στην πλειονότητα τους τα αιγοπρόβατα γεννούν κυρίως τη χειμερινή περίοδο, όπου επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες ψυχροί άνεμοι, βροχές κ.α. Αυτές οι συνθήκες προδιαθέτουν τα αμνοερίφια ιδιαίτερα αν και η λήψη πρωτογάλακτος καθυστερήσει σε υπογλυκαιμία και ψύξη με αποτέλεσμα να αυξάνεται η νοσηρότητα των νεογνών.
β. Συστήματα Σταυλισμού 
Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα ζώα σταυλίζονται σε πρόχειρες κατασκευές. Στερούνται θερμαντικής πηγής για την εξασφάλιση θερμοκρασίας γύρω στους 14ο C που θεωρείται απαραίτητη για τις πρώτες ώρες της ζωής του νεογέννητου. Απουσιάζουν οι απαραίτητοι εκείνοι βοηθητικοί χώροι (κελιά τοκετών, χώροι απομόνωσης κ.α.) για την καλύτερη περιποίηση νεογνών. Είναι αδύνατη η εφαρμογή ενός προγράμματος απολύμανσης και προληπτικής υγιεινής.
γ. Επίπεδο εκπαίδευσης Κτηνοτρόφων
Δυστυχώς, ακόμη και στις μέρες μας η αιγοπροβατοτροφία ασκείται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από ανθρώπους που αρνούνται να παρακολουθήσουν την εξέλιξη και την πρόοδο τα τελευταία χρόνια.
­­Αλλαγές στην νοοτροπία και στην αντίληψη θα οδηγούσαν στη βελτίωση της διατροφής, της προληπτικής υγιεινής, στον καλύτερο σταυλισμό και στις μεθόδους διαχείρισης .

II. Προδιαθέντες παράγοντες
α. Διατροφή, θρεπτική κατάσταση, υγεία και ηλικία εγκύων ζώων
Η διατροφή των εγκύων αιγοπροβάτων θα πρέπει να καλύπτει ανάγκες συντήρησης του ίδιου ζώου αλλά και των νεογνών που εγκυμονεί. Εκτός από επαρκείς ποσοτικά η διατροφή θα πρέπει να είναι και άριστη ποιοτικά.
Η ποσοτικά ανεπαρκείς διατροφή στα έγκυα ζώα μειώνει το διάστημα εγκυμοσύνης και προκαλεί γέννηση ασθενικών και ελλειποβαρών αμνοεριφίων. Αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει στα δίδυμα και τρίδυμα αμνοερίφια.
Η έλλειψη ορισμένων ιχνοστοιχείων και βιταμινών στη διατροφή των εγκύων οδηγεί σε γέννηση νεκρών ή θνησιγενών αμνοεριφίων, όπως συμβαίνει με την έλλειψη σελληνίου (μυϊκή δυστροφία), αβιταμίνωση Α (τύφλωση) κ.α.
β. Η Πολυδυμία
Το μειωμένο σωματικό βάρος των νεογέννητων εκτός από αποτέλεσμα υποσιτισμού εγκύων ζώων μπορεί να οφείλεται και στην πολυδυμία. Θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό να γνώριζε ο κτηνοτρόφος την πολυδυμία των εγκύων ζώων, έτσι ώστε να μην είχαμε τέτοια προβλήματα. Σήμερα γίνονται διαγνώσεις εγκυμοσύνης με υπέρηχους και παρέχεται η δυνατότητα στον παραγωγό να γνωρίζει πόσα έμβρυα κυοφορεί η προβατίνα ή η γίδα.
γ. Μη λήψη πρωτογάλακτος
Το πρωτόγαλο εκτός από το ότι θωρακίζει αμυντικά τον οργανισμό, εκτός του ότι είναι η ενεργειακή πηγή για την επιβίωσή του, διαδραματίζει μετά αντισώματα που περιέχει και ελαφρά καθοριστικό ρόλο και βοηθά στην κινητικότητα του εντέρου εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων στον εντερικό σωλήνα.
Τα αμνοερίφια αμέσως μετά την γέννα θα πρέπει όσο γίνεται πιο γρήγορα και μέσα σε 12 ως 24 ώρες να πάρουν πρωτόγαλα. Από εκεί και πέρα μειώνεται η ικανότητα απορρόφησης ανοσοσφαιρινών και αντισωμάτων από τον εντερικό σωλήνα. Είναι κατά συνέπεια σημαντικό το νεογέννητο αμέσως μετά τον τοκετό να θηλάσει ποσότητα πρωτογάλακτος έτσι ώστε να εξασφαλίσει ανοσία απέναντι σε μικρόβια και να εφοδιασθεί με ενέργεια για την επιβίωσή του ιδιαίτερα σε δύσκολες καιρικές συνθήκες.

III. Λοιμώξεις από παθογόνους μικροοργανισμούς
Αμέσως μετά την γέννα τα νεογέννητα αμνοερίφια έρχονται σε επαφή με μια μεγάλη ποικιλία μικροοργανισμών του περιβάλλοντος. Το σύστημα εκτροφής και ενσταυλισμού που εφαρμόζεται (διατήρηση νεογέννητων με τα ενήλικα, έλλειψη κελιών τοκετών) ευνοούν την εγκατάσταση, τον πολλαπλασιασμό και την μετάδοση των μικροοργανισμών. Έτσι έχουμε :
• Μικροοργανισμούς που προκαλούν ομφαλοφλεβίτιδες, αρθρίτιδες, ηπατίτιδες κ.α. (σταφυλόκοκκοι, στρεπτόκοκκοι, κορυνοβακτηρίδια, βάκιλοι κ.α.). Καλό είναι αμέσως μετά την γέννα να απολυμαίνεται ο ομφάλιος λώρος με βάμμα ιωδίου ή αντιβιοτικών με μορφή σπρέι.
• Μικροοργανισμοί που προσβάλουν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα. Η έκθεση νεογέννητων σε ψυχρά ρεύματα αέρα, σε υγρό χωρίς στρωμνή και κακώς αεριζόμενο περιβάλλον οδηγεί σε ερεθισμό του βλεννογόνου του αναπνευστικού και την εκδήλωση ασθενειών του αναπνευστικού.
• Μικροοργανισμοί που προσβάλουν κυρίως το πεπτικό σύστημα και προκαλούν διάρροιες. Τέτοιοι μικροοργανισμοί είναι μερικοί ιοί (ρότα, κοραναϊοί) πρωτόζωα, κρυπτοσπορίδια, κλωστρίδια κ.α. Η μόλυνση γίνεται από το στόμα κατά την προσπάθεια που κάνουν τα νεογέννητα να εγερθούν και να θηλάσουν.

Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της θνησιμότητας των νεογέννητων αμνοεριφίων
Υπάρχουν δύο κατηγορίες μέτρων που πρέπει να παρθούν για την αντιμετώπιση της θνησιμότητας των αμνοεριφίων.
•  Είναι τα γενικά μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εκτροφής.
•  Είναι και τα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης της θνησιμότητας αμνοεριφίων.

Στα γενικά μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εκτροφής θα πρέπει:
• Απαραίτητα να διασφαλιστεί χώρος αποκλειστικά για τοκετούς όπου θα διατηρείται καθαρός, απολυμασμένος, να αλλάζεται η στρωμνή τακτικά.
• Απαραίτητη θεωρείται η χρήση θερμαντικής πηγής. Αυτή θα πρέπει να τοποθετείται πάνω από τα νεογέννητα, έτσι ώστε να αποφεύγονται η υποθερμία. Να στεγνώνει γρήγορα το αμνοερίφιο και να νιώθει άνετα.
• Βελτίωση διατροφής εγκύων ζώων. Πριν αναφέρθηκαν οι συνέπειες της ανεπαρκής διατροφής των εγκύων ζώων. Σε γενικές γραμμές θα πρέπει μετά τον 3ο μήνα εγκυμοσύνης, σταδιακά να αυξάνουμε την χορηγούμενη ποσότητα διατροφής. Θα πρέπει το σιτερέσιο που χορηγείται να είναι ισόρροπο και να καλύπτει τις διαιτολογικές ανάγκες των εγκύων ζώων. 
• Λήψη πρωτογάλακτος : Πριν αναφέραμε για την σημασία της γρήγορης και έγκαιρης λήψης πρωτογάλακτος από τα νεογέννητα. Η ιδανική ποσότητα για την επίτευξη της μέγιστης προστασίας των νεογέννητων είναι τα 40 – 50 ml/kg Ζ.Β. και μέχρι 500 ml το μέγιστο για κάθε αμνοερίφιο τις πρώτες ώρες της ζωής του. Καλό είναι αυτή η ποσότητα να χορηγείται σε πολλά γεύματα από την πρώτη στιγμή της ζωής του.
Στα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης της θνησιμότητας πρέπει :
• Να ενισχύσουμε την αντίσταση του οργανισμού του νεογέννητου. Αυτό πετυχαίνεται με τον εμβολιασμό των εγκύων ζώων προς το τέλος της εγκυμοσύνης. Η μεταφορά των αντισωμάτων γίνεται μέσο πρωτογάλακτος. Θα πρέπει να προσέξουμε όμως κατά τον εμβολιασμό αυτός να γίνει περίπου 20 - 30 ημέρες πριν τον τοκετό και βέβαια το χρόνο λήψης του πρωτογάλακτος όπως αναφέραμε και πιο πάνω.
• Προσβεβλημένα νεογέννητα που εμφανίζουν διάρροιες θα πρέπει να απομονώνονται και να ακολουθείται ειδική αγωγή για την αποκατάσταση της υγείας τους. Για το σκοπό αυτό κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα στην αγορά (αντιβιοτικά - σουλφαναμίδες)

ΠΟΤΗΣΤΡΕΣ

ΤΑΙΣΤΡΕΣ

  ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Την κτηνοτροφία εξ αρχής πρέπει να τη διακρίνουμε στην καθαρά επαγγελματική και στην οικιακή. Με την οικιακή κτηνοτροφία ασχολούνταν όλες σχεδόν οι οικογένειες μέχρι το 1960 περίπου.
  Σ’ όλα τα σπίτια υπήρχαν τα ζώα-εργάτες για τις καλλιέργειες και τις μεταφορές, και αυτά που κάλυπταν τις βασικές ανάγκες διατροφής. 

Στις μέρες μας σπάνια θα συναντήσει κανείς οικογένειες με τα γνώριμα στα παλιά χρόνια κατοικίδια.

Κάθε οικογένεια έπρεπε να διαθέτει απαραίτητα οκτώ με δέκα ζώα-εργάτες για τα πολλά οργώματα των χωραφιών.

 Τα ζώα αυτά οι νοικοκυραίοι τα στάβλιζαν σε καλύβες ή στα κατάλληλα διαμορφωμένα κατώγια των σπιτιών. Κατά την περίοδο του οργώματος και της σποράς, κυρίως τα βόδια, τα στάβλιζαν σε καλύβες που υπήρχαν σε διάφορες τοποθεσίες γύρω από το χωριό, για να αποφεύγονται οι καθημερινές μετακινήσεις.

Εκτός από τα ζώα-εργάτες κάθε οικογένεια διέθετε απαραίτητα ορισμένο αριθμό κατοικίδιων ζώων (κατσίκες, κότες, γουρούνια κλπ.) που όλα μαζί κάλυπταν σε μεγάλο βαθμό τις βασικές ανάγκες διατροφής. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι τα προϊόντα της οικόσιτης κτηνοτροφίας μαζί με αυτά της γεωργικής παραγωγής, κάλυπταν σχεδόν ολόκληρο το φάσμα των αναγκών διατροφής και ένδυσης κάθε αγροτικής οικογένειας.
 Χαρακτηριστικές ήταν και οι πεποιθήσεις των ανθρώπων της εποχής για τις σχέσεις τους με τα ζώα. Οι παλιοί αγαπούσαν και σέβονταν τα ζώα τους, κυρίως εκείνα που τους πρόσφεραν εργασία, με ξεχωριστό τρόπο. Χαρακτηριστικά, όταν περνούσαν τα βόδια από το παζάρι του χωριού πηγαίνοντας προς τη βρύση, όλοι όσοι κάθονταν στα καφενεία, σηκώνονταν όρθιοι και παρέμεναν όρθιοι μέχρι να προσπεράσουν δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο τον σεβασμό τους. Κι όταν τα ζώα αυτά μεγάλωναν και δεν ήταν σε θέση να δουλεύουν δεν τα έσφαζαν, αλλά τα περιέθαλπαν μέχρι να πεθάνουν από φυσικό θάνατο. Κι αυτό γιατί θεωρούσαν μεγάλη ασέβεια να σκοτώνουν τα ζώα με τα οποία εργάζονταν για πολλά χρόνια μαζί.

Η καθημερινή συνύπαρξη του ανθρώπου με τα ζώα για πολλά χρόνια στον μόχθο της δουλειάς, δημιουργούσε σχέση σεβασμού και εκτίμησης, που στις μέρες μας πιθανόν να φαντάζει υπερβολική και παράλογη. Από τα πεθαμένα αυτά ζώα έπαιρναν μόνο το δέρμα με το οποίο κατασκεύαζαν διάφορα δερμάτινα είδη (παπούτσια, ζυγολουριά κλπ.).
 Η κτηνοτροφία άρχισε να εγκαταλείπεται από την περίοδο που τα ζεύγη βοών και τα μουλάρια αντικαταστάθηκαν από τα μηχανοκίνητα μέσα καλλιέργειας και μεταφοράς........

Τότε άρχισε και η μεγάλη συσσώρευση των κατοίκων του χωριού στις πόλεις...Και η αστικοποίηση αυτή δυστυχώς δεν σταμάτησε στη συγκέντρωση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της χώρας μας στην πόλη αλλά επεκτάθηκε και στους εναπομείναντες κατοίκους των χωριών που θεώρησαν μεγάλο βάρος την εκτροφή οικόσιτων ζώων ,γκρέμισαν τα κοτέτσια και τους στάβλους τους και στη θέση τους έβαλαν γρασίδι...μεταφέροντας έτσι τον αστικό τρόπο ζωής στην ύπαιθρο...

Η γνώση της εκτροφής ζώων έπαψε να μεταφέρεται από γενιά σε γενιά αφού πολλοί από τους παλιότερους δε θέλησαν να τη μεταδώσουν και οι νεότεροι δεν ήθελαν να ακούσουν(οι σειρήνες του ευδαιμονισμού δε δίνουν χώρο σε σκέψεις και απόψεις που έχουν σχέση με τον κάματο της ζωής στη φύση).

Τα παιδιά έβλεπαν τα ζώα μόνο σε φωτογραφίες στα βιβλία τους και τα εξέτρεφαν μέσα από τις οθόνες των υπολογιστών τους παίζοντας φαρμεράμα!!!

Η αυτάρκεια των νοικοκυριών έγινε μακρινό παρελθόν .

Η τροφή έγινε υπόθεση των σούπερ μάρκετς.

Και η ζωή του χωριού έγινε γραφική απόδραση πλουσίων στα ανακαινισμένα εξοχικά τους που καμία σχέση δεν είχε βέβαια με την αυθεντική βιοτή των χωρικών...

Κι ερχόμαστε στο σήμερα,λίγα χρόνια μετά την οικονομική,πνευματική και αξιακή κρίση που πλήττει την χώρα μας.

Μετά το πρώτο σοκ οι έλληνες άρχισαν να αναθεωρούν βασικές αξίες της αστικής ζωής...Κατάλαβαν πόσο τους κόστισε η απομάκρυνση από την οικιακή οικονομία και αυτάρκεια που τους έδινε μεγάλη δυνατότητα ελευθερίας και πολλοί θέλησαν να επιστρέψουν...

Η κρίση άρχισε να γίνεται ευλογία(ουδέν κακόν αμιγές καλού)...Θεωρώ καθοριστικό το γεγονός ότι τα χρόνια της φούσκας της δανεικής οικονομικής ευμάρειας ήταν λίγα...Έτσι και παλιότεροι υπάρχουν και θυμούνται και μπορούν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους στους νεότερους.

Αρκετοί επιστρέφουν στα χωριά τους ,ανοίγουν τα πατρογονικά τους σπίτια και καλλιεργούν τα παρατημένα τους κτήματα...Ξανακτίζονται τα κοτέτσια,οι στάβλοι και οι αποθήκες και η οικιακή κτηνοτροφία φαίνεται να αναβιώνει... Μάλιστα οι νέοι άνθρωποι φαίνονται να είναι αρκετά συνειδητοποιημένοι.Ψάχνουν να βρουν ράτσες ζώων ντόπιων,ξέροντας πως αυτά είναι ανθεκτικότερα και προσαρμοσμένα στις συνθήκες του τόπου όπου ζουν...Ρωτούν τους παλιότερους και παράλληλα αξιοποιούν τα πορίσματα της επιστήμης.

Έτσι το σημερινό χωριάτικο σπίτι φαίνεται να έχει ακόμη καλύτερες προοπτικές αυτάρκειας από το παλιότερο...Τα ζωά που εκτρέφουν είναι τα πουλερικά (κότες,πάπιες,γαλοπούλες,χήνες,περιστέρια),

αιγοπρόβατα,κουνέλια εξασφαλίζοντας έτσι το κρέας,το γάλα,το τυρί,τα βασικότερα δηλαδή και ακριβότερα στην αγορά είδη διατροφής...

Στις εργασίες της κτηνοτροφίας βοηθάει και πάλι-όπως παλιότερα-όλη η οικογένεια...Τα παιδιά αναλαμβάνουν ευθύνες από νωρίς(σε αντίθεση με την πλήρη έλλειψη ευθυνών και κινήτρων των παιδιών της αστικής ζωής).Αυτό τα κάνει υπεύθυνα και τονώνει την αυτοπεποίθησή και την αυτοεκτίμησή τους...Είναι υπέροχη η έκπληξη να ανακαλύπτεις πόσα πράγματα είναι ικανό να κάνει ένα παιδί στο σπίτι του χωριού.Τα γειτονόπουλά μου,με ηλικίες όλα σχεδόν δημοτικού σηκώνονται το πρωί και τρέχουν να περιποιηθούν τα ζώα τους.Αρμέγουν,ταίζουν και καθαρίζουν στάβλους καλύτερα από μεγάλους.Πήζουν τυρί,μαζεύουν κλαριά για τις κατσίκες και έχουν το νου τους κάθε στιγμή να προστατέψουν τα ζώα από κινδύνους...Αγαπούν τα ζωντανά τους και σέβονται το φαγητό που τους προσφέρουν γιατί είναι ζυμωμένο με τον ιδρώτα του κόπου τους...Γνωρίζουν εμπειρικά τα σημαντικότερα του κύκλου της ζωής,βλέποντας τα ζωντανά τους να γεννιούνται,να γερνούν και να πεθαίνουν και αντιμετωπίζουν ωριμότερα τις αντίστοιχες στιγμές της ζωής των ανθρώπων...

Είναι παιδιά χαρούμενα και πατούν γερά στα πόδια τους..Κουράζονται βέβαια περισσότερο από τα παιδιά της πόλης αλλά αυτό κάνει τα μάτια τους φωτεινότερα και τους προσφέρει τη βεβαιότητα ότι η ζωή είναι όμορφη όταν εργάζεσαι και τα καταφέρνεις...Το σώμα τους είναι γυμνασμένο και ο δείκτης της συναισθηματικής τους νοημοσύνης υψηλός...Νιώθουν να απειλούνται πολύ λιγότερο από την οικονομική κρίση-παρόλο που δεν έχουν άλλα εισοδήματα εκτός από αυτά που τους παρέχουν τα λίγα κτήματά τους- και όλα σχεδόν θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και να μείνουν στον τόπο τους...Είναι ρεαλιστές,πατούν γερά στη γη και κινδυνεύουν λιγότερο από υπερβολικούς συναισθηματισμούς και τα συνακόλουθά τους...Μαζί με τα ζώα τους μαθαίνουν να αγαπούν και να σέβονται και να προστατεύουν και το περιβάλλον τους και τη γη ολόκληρη...Αλλά εκείνο που κάνει αυτά τα παιδιά ευτυχέστερα είναι η αίσθηση ότι έχουν παρελθόν,ρίζεςπαραδεδομένες γνώσεις και αξίες αλλά και μέλλον,καθήκον να μεταδώσουν στα παιδιά τους ό,τι πήραν από τους γονείς τους...έχουν σκοπό,προορισμό και κίνητρο ζωής... Η στροφή των ανθρώπων στη χώρα μας προς την οικιακή κτηνοτροφία είναι ευλογία πολυποίκιλη...Προσφέρει τροφή και στο σώμα και στην ψυχή και στο πνεύμα...Μακάρι η τάση αυτή να συνεχιστεί και να μη μείνει σπίτι στα χωριά ακατοίκητο αλλά και σπίτι στις πόλεις χωρίς το οικόσιτο ζώο του(δυνατό αν και φαίνεται ουτοπικό)!!!

Πολλές  ευχαριστίες στην Μαρία Σπαντιδάκη για το κείμενο που της ζήτησα και μας έγραψε σηματοδοτώντας τον σκοπό μας πάνω στην οικιακή αυτάρκεια. 

Πηγή: http://users.sch.gr/vaxtsavanis/oikiaki_oikonomia.html

                  ΔΕΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΡΟΦΗ ΑΙΓΩΝ!

1.Η  έναρξη για την οικιακή αιγοτροφία θα ξεκινήσει με την σύμφωνη συμμέτοχη όλης της οικογένειας.

2. Η προμήθεια σχετικών βιβλίων για την  φροντίδα ,την υγεία ,τις αρρώστιες, και γενικά την διαχείριση της αίγας, όπως και την αναζήτηση σχετικών ομάδων στο  fβ  οι οποίες έχουν αυτό το αντικείμενο,  έτσι  ώστε  να  έχουμε το  θεωρητικό  υπόβαθρο  της  όλης εκτροφής .

3. Την αναζήτηση ανθρώπων οι οποίοι ασχολούνται πάνω σ’αυτό τον κλάδο.

4. Ανάλογα με τον χώρο που έχουμε και τις απαιτήσει μας θέτουμε το ερώτημα:

την εκτροφή την κάνω για το  γάλα?  το κρέας?  το τυρί?  για μια  καθαρά μόνο ενασχόληση? για όλα τα παραπάνω?

Έτσι ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη άποψη για τον αριθμό των ζώων και για την ράτσα που θα επιλέξουμε αν δηλ θα είναι καθαρά  γαλακτοπαραγωγή ,  κρεατοπαραγωγής  ή  και τα δύο, καθώς και την ποσότητα παραγωγής γάλατος.

5.Ξεκινάμε λοιπόν να κατασκευάσουμε τις εγκαταστάσεις όπου θα στεγάσουμε τις αίγες ανάλογα με τον αριθμό που έχουμε επιλέξει ότι θα εκτρέψουμε (καλό είναι να προνοήσουμε και για λίγες ακόμα διότι τρώγοντας ανοίγει η όρεξη). Καθώς και ενός περιφραγμένου εξωτερικού χώρου για την καθημερινή τους άσκηση.

6.Αναζητούμε στην ευρύτερη περιοχή μας καταστήματα από τα οποία θα προμηθευτούμε τις ζωοτροφές ,ποτίστρες ,ταΐστρες κλπ, καθώς και την εύρεση Κτηνίατρου στον οποίο  πρέπει να κάνουμε μια επίσκεψη για την ενημέρωση μας πάνω στη πρόληψη και υγιεινή .

7. Είμαστε λοιπόν έτοιμοι να ξεκινήσουμε τη εύρεση των ζώων. 

Εδώ είναι πολύ καλό να έχουμε την συνδρομή κάποιου έμπειρου πάνω στην αξιολόγηση των αιγών ανάλογα των απαιτήσεων μας. 

Πρέπει να είμαστε απαιτητικοί.

Και όσο το δυνατό σίγουροι ότι τα ζώα που θα αγοράσουμε είναι υγιή. 

8. Με την είσοδο  των ζώων στον χώρο μας δημιουργούμε ένα ημερολόγιο για κάθε αίγα ξεχωριστά στο οποίο θα αναγράφουμε το ιστορικό της: ράτσα , ηλικία , εμβολιασμοί , απόπαρασιτοποιήσεις , ασθένειες, φάρμακα , ημερομηνία οίστρου, πιθανή ημερομηνία τοκετού κλπ.

9. Δημιουργία φαρμακείου για τις αίγες το οποίο θα το εξοπλίσουμε με την βοήθεια του κτηνίατρου .

10. Η επιτυχία της εκτροφής δεν είναι θέμα τύχης, αλλά σωστής ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ με την βοήθεια των ειδικών ανθρώπων  -Κτηνίατροι , Ζωοτέχνες , Βοσκοί. 

Στρες μεταφοράς και εγκατάστασης σε νέο περιβάλλον της Αίγας  

Μια υγιή αίγα κατά την μεταφορά της  δημιουργείται  το λεγόμενο στρες για τους εξής λόγους !

Ενστίκτου και Σωματική καταπόνηση

1.Ένστικτο: 

✓ Αφήνει την μητέρα της και τα υπόλοιπα ζώα στο κοπάδι .
✓ Χάνει τη θέση της στην αγέλη και χρειάζεται να δημιουργήσει μια νέα θέση
✓ Μπαίνει  σε άγνωστο περιβάλλον

2.Σωματική καταπόνηση μπορεί να περιλαμβάνει:
✓ Η μετακίνηση της από ένα όχημα μεταφοράς
✓ Η παρατεταμένη ορθοστασία σε ένα κινούμενο όχημα
✓ Οι ακραίες θερμοκρασίες , η βροχή , και τον άνεμο
✓ Η έλλειψη άσκησης
✓ Ανεπαρκή τρόφιμα και νερό πρόσληψης
✓ Συνωστισμός ή να μετακινούνται με άγνωστες αίγες.                   

 ✓ Θύμα εκφοβισμού με πιο επιθετική αίγες.
Στην καλύτερη περίπτωση, το άγχος της ναυτιλίας προκαλεί καταθλιπτική όρεξη.
Να θυμάστε , ότι πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα νέο περιβάλλον, μακριά από την ασφάλεια του όλα όσα έίχε γνωρίσει

Οι εξετάσεις αίματος δείχνουν ότι μια αίγα  χρειάζεται περίπου τρεις ώρες μετά τη μεταφορά της  να σταματήσει να  να έχει μια φυσική αντίδραση .
Στη χειρότερη περίπτωση , το άγχος της μεταφοράς φέρνει σε αυτό που είναι γνωστό ως ναυτία πυρετό - που προκαλεί πνευμονία και μερικές φορές διάρροια .

Σημάδια που πρέπει να προσέξετε περιλαμβάνουν θερμοκρασία πάνω από 40 ° Κελσίου, ρινική καταρροή  βήχας , ταχεία αναπνοή ή κροτάλισμα στο στήθος.

Επικοινωνήστε με έναν κτηνίατρο,αν η αίγα σας έχει οποιοδήποτε από αυτά τα σημάδια .
Για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων του στρες μεταφοράς , δίνουν την αίγα  άφθονο νερό ( ζεστό, αν ο καιρός είναι κρύος και εμπλουτίστηκε με μελάσσα,).

Παρακολουθήστε για τον εκφοβισμό που φαίνεται υπερβολικό ή επικίνδυνο όπως επαναπροσδιορίζουν την θέση τους στην αγέλη

Πηγή: Raising Goats for Dummies

Συστήματα θηλασμού και παραγωγικά χαρακτηριστικά αιγών ∆αμασκού
Η επίδραση του πρόωρου απογαλακτισμού στην απόδοση γαλακτοπαραγωγής αιγών ∆αμασκού και το ρυθμό ανάπτυξης των εριφίων μελετήθηκε από τους Louca,etal.(1975).
Έγινε σύγκριση τριών σχεδιασμών με τη χρήση103 αιγών και των εριφίων τους.
Ο σχεδιασμός 1 (S2) περιλάμβανε δύο μέρες φυσικού θηλασμού των εριφίων και μετά τεχνητό θηλασμό σε υποκατάστατο γάλακτος,
Σχεδιασμός 2 (S35) 35 μέρες φυσικού θηλασμού και ο σχεδιασμός 3 (S70) 70 μέρες φυσικού θηλασμού.
Οι διαφορές ανάμεσα στους 3 σχεδιασμούς δεν ήταν σημαντικές όσο αφορά την παραγωγή γάλακτος στις 150 ημέρες και την ολική γαλακτοπαραγωγή.
Αντίθετα, σημαντικές ήταν οι διαφορές ως προς το εμπορεύσιμο γάλα. Οι αίγες του S2 παρήγαν περισσότερο εμπορεύσιμο γάλα σε σχέση με τις αίγες των άλλων δύο σχεδιασμών και οι αίγες του S35 περισσότερο γάλα από αυτές του S70.
Οι διαφορές στο ρυθμό ανάπτυξης στων εριφίων που μεγάλωσαν με τεχνητό θηλασμό για 70 ημέρες και αυτών που θήλαζαν στην μητέρα τους για 70 ημέρες δεν ήταν σημαντικές.
Με το πείραμα αυτό οι ερευνητές συμπέραναν ότι ο πρόωρος απογαλακτισμός δεν επηρεάζει την απόδοση της γαλακτοπαραγωγής ενώ μπορούσε να αυξήσει σημαντικά το εμπορεύσιμο γάλα .
Πηγή :Ινστιτουτο Γεωργικών Ερευνων Κύπρου